Jakie są zmiany w polskich podatkach od spadków i darowizn? Elzbieta Baumgartner

Podatki od darowizny i spadku

W Stanach Zjednoczonych odbiorca spadku lub darowizny nie płaci żadnych podatków (z wyjątkiem umiarkowanego inheritance tax w kilku stanach), bo do ewentualnego rozliczenia się z fiskusem jest zobowiązany ofiarodawca/spadkodawca (patrz książka Planowanie spadkowe).

Inaczej jest w Polsce, gdzie obowiązuje podatek od spadku i darowizn (PSD) na mocy rt. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. j. Dz. U. z 2004 r., Nr 142, poz. 1514 ze zmianami). W Polsce odbiorca spadku/darowizny zobowiązany jest to zgłosić do Urzędu Skarbowego i ewentualne zapłacić podatek, niezależnie od swego obywatelstwa i miejsca zamieszkania. Wymiar PSD zależy od stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą (darczyńcą) oraz od wielkości kwoty otrzymanej w ostatnich 5 latach (wartości przedmiotu majątkowego).

W tej kwestii od lipca 2023 roku weszły w życie przepisy, które zmieniły istotnie stan prawny. Obowiązują już inne skale podatkowe i wyższe kwoty wolne od podatku.

Grupy podatkowe

W Polsce istnieje kilka grup podatkowych.

• I grupa podatkowa. Zalicza się do niej najbliższą rodzinę: małżonków, zstępnych (dzieci, pasierbowie, wnuki, prawnuki), wstępnych (matka, ojciec, macocha, ojczym, dziadkowie, pradziadkowie), rodzeństwo, oraz powinowaci (teściowie, zięć, synowa).
• II grupa podatkowa. Do grupy II należą dalsi krewni: zstępne rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek), rodzeństwo rodziców (np. wuj, stryj, ciotka, stryjenka), zstępne i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry), rodzeństwo małżonków (np. brat żony- szwagier), małżonkowie rodzeństwa małżonków (np. mąż siostry męża), małżonkowie innych zstępnych (np. żona wnuka).
• Pozostali podatnicy zaliczeni są do grupy III podatkowej.

Kwoty wolne od podatku

Pewne kwoty są w Polsce wolne od opodatkowania, znacznie wyższe od lipca 2023 roku:

• 36,120 zł – dla nabywców w I grupie podatkowej (poprzednio 10,434 zł),
• 27,090 zł – dla nabywców w II grupie (poprzednio 7,878 zł),
• 5,733 zł – dla nabywców w III grupie (poprzednio 5,308 zł).

Wymienione limity obowiązują między poszczególnymi osobami w ciągu 5 lat, przy czym bierze się pod uwagę pięć lat poprzedzających rok, w którym rozliczamy się z podatków. Na przykład, od każdej z trzech ciotek możesz dostać po 27,000 zł i od ojca chrzestnego – 5,700 zł, w sumie 86,700 złotych w ciągu pięciu lat, a nie zapłacisz podatku, ani nawet nie musisz tych darowizn zgłaszać.

Skala podatkowa w Polsce

Od darowizn i spadków przekraczających kwotę wolną mogą należeć się podatki. Jeżeli np. pomagasz bliskim w Polsce w zakupie domu czy samochodu, to mają oni obowiązek tę darowiznę zgłosić i ewentualnie zapłacić podatek. Oto skale podatku dla spadkobierców i obdarowanych obowiązujące w Polsce od lipca 2023 roku:

I grupa podatkowa

Od zgłoszonych w ciągu 6 miesięcy darowizn/spadków w pierwszej grupie podatkowej (z wyjątkiem teściów, zięciów i synowych) podatków się nie płaci. Jeżeli darowizna/spadek nie zostanie zgłoszona, to

• od kwoty nadwyżki poniżej 11,833 zł podatek PSD wynosi 3%,
• od 11,833 do 23,665 zł – 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11,833 zł,
• powyżej 23,665 – 946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23,665 zł.

II grupa podatkowa

• kwota nadwyżki poniżej 11,833 zł – podatek wynosi 7%,
• od 11,833 do 23,665 zł – 828 zł 40 gr i 9% od nadwyżki ponad 11,833 zł,
• powyżej 23,665 – 1,893 zł 30 gr i 12% od nadwyżki ponad 23,665 zł

III grupa podatkowa

• poniżej 11,833 zł – 12%,
• od 11,833 zł do 23,665 zł – 1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11,833 zł,
• powyżej 23,665 – 3,313 zł 20 gr i 20% od nadwyżki ponad 23,665 zł.

Źródło: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230001226/O/D20231226.pdf

Aby darowizna / spadek był zwolniony od podatku

W Polsce, w odróżnieniu od Stanów, obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, a nie na ofiarodawcy czy spadkodawcy. Darowizny i spadki dla osób najbliższych w pierwszej grupie podatkowej (z wyjątkiem powinowatych) są zwolnione całkowicie od PSD. Aby uniknąć podatku osoby te muszą spełnić następujące warunki:

• darowizny i spadki przekraczające 11,833 zł (od jednej osoby w ciągu pięciu lat), trzeba w terminie 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego zgłosić właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego;
• do składanego zeznania należy dołączyć, w przypadku darowizn pieniężnych, dowód wpłaty np. na rachunek bankowy.

W razie niespełnienia powyższych warunków, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega PSD w wysokości od 3 do 7%.

Obdarowany winien zgłosić darowiznę do Urzędu Skarbowego na druku SD-Z2, Zwolnienie od podatku od spadków i darowizn: https://www.podatki.gov.pl/pcc-sd/formularze-do-druku-sd/. W przypadku środków pieniężnych należy załączyć kopię rachunku bankowego albo przekazu pocztowego.

Gdy należy się podatek od spadku / darowizny

Jeżeli otrzymasz spadek czy darowiznę, o wartości wyższej niż kwota wolna, od wuja, ciotki czy innej osoby spoza pierwszej grupy podatkowej oraz od powinowatych, grozi ci podatek PSD.

W ciągu miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego powinieneś złożyć do urzędu skarbowego zeznanie o nabyciu spadku/darowizny na druku SD-3 lub SD-3/A, gdy zeznanie jest wspólne, oraz zapłacić należą kwotę.

Podatek po sprzedaży otrzymanego / odziedziczonego majątku

Podatek od spadków i darowizn (PSD) to jedna sprawa. Podatek dochodowy (PIT) po sprzedaży otrzymanego czy odziedziczonego przedmiotu majątkowego – to druga, o której nie wszyscy wiedzą. Podatek dochodowy od sprzedaży wynosi 19 proc. podstawy obliczenia podatku. Koszty uzyskania spadku czy darowizny przeważnie wynoszą zero, więc w efekcie sprzedaż spowoduje, że podatek trzeba zapłacić od całej wartości sprzedanego majątku.

Występują jednak wyjątki, o których warto pamiętać. Wystarczy nieruchomość posiadać przez pięć lat, licząc od końca roku jej nabycia przez ciebie, albo przez spadkodawcę, albo pieniądze ze sprzedaży przeznaczyć na cele mieszkaniowe (ulga mieszkaniowa), a uniknie się podatku dochodowego.

Co do ruchomości natomiast (np. samochód, jacht, zestaw mebli), to ich sprzedaż po 6 miesiącach licząc od końca miesiąca, w którym uczyniono darowiznę, nie będzie opodatkowana.

Informacje na temat polskiego systemu podatkowego i poszczególnych podatków są publikowane na stronie internetowej www.finanse.mf.gov.pl prowadzonej przez ministerstwo Finansów.

A co w Stanach?

W Stanach IRS nie chce wiedzieć o poczynionych przez ciebie darowiznach, chyba że przekraczają one 18,000 dol. rocznie na osobę w roku 2024. Podatku nie zapłacisz żadnego, chyba że twoja masa spadkowa po twojej śmierci przekroczy wartość kilkunastu milionów dolarów. Szczegóły w książce pt. „Planowanie spadkowe, czyli jak uporządkować swoje sprawy w Stanach i w Polsce”.