Czy mogę podważyć testament w Nowym Jorku? Klauzula „in terrorem”, przesłuchanie na podstawie SCPA § 1404 i inne ważne kwestie

Czy testament można zakwestionować? Kto ma do tego prawo? Jak działa słynna "klauzula in terrorem", która grozi odebraniem spadku, jeśli ktoś "podważy wolę zmarłego"? I czym są badania na podstawie SCPA § 1404, o których często mówi się w kontekście przygotowania do procesu spadkowego?

Jako nowojorski adwokat z wieloletnim doświadczeniem w sprawach spadkowych, chciałabym odpowiedzieć na te pytania w możliwie przystępny sposób.

1. Czy mogę zakwestionować testament? Kto ma do tego prawo

Testamentu nie może zakwestionować „każdy”, komu się nie podoba jego treść. Prawo pozwala na to tylko osobom, które mają w tym interes prawny – czyli takim, które otrzymałyby coś ze spadku, gdyby testament został uznany za nieważny.

Przykład:

Załóżmy, że Pani Maria zostawiła po sobie testament, w którym cały majątek przekazuje swojemu sąsiadowi. Wcześniej mówiła rodzinie, że dom przekaże córce. Córka – która byłaby spadkobierczynią, gdyby testament okazał się nieważny – ma prawo złożyć sprzeciw i rozpocząć proces.

2. Kiedy i jak można zakwestionować testament – procedura i terminy

Testament składany jest do sądu spadkowego w tzw. procedurze probate. Osoba wskazana jako wykonawca testamentu (executor) prosi sąd o jego zatwierdzenie. Wtedy sąd wysyła zawiadomienia (citation) do osób, które mogłyby mieć interes w sprawie.

Co możesz zrobić jako osoba uprawniona?

• Możesz przyjąć testament bez sprzeciwu (podpisując tzw. Waiver & Consent),
• Albo możesz złożyć sprzeciw (objection to probate).

Ale uwaga – czasu jest mało:

• 10 dni, jeśli mieszkasz w Nowym Jorku,
• 20 dni, jeśli jesteś poza stanem,
• 30 dni – poza granicami USA.

Dlatego warto szybko skonsultować się z prawnikiem, jeśli coś wzbudza Twoje wątpliwości.

3. Czym jest przesłuchanie na podstawie SCPA § 1404 i jak może Ci ono pomóc

Zanim złożysz formalny sprzeciw, możesz skorzystać z tzw. przesłuchań na podstawie
SCPA § 1404. To bardzo przydatne narzędzie, które pozwala dowiedzieć się więcej bez
ryzyka, że złamiesz postanowienia testamentu (np. klauzulę in terrorem – o niej za
chwilę).

Co możesz zrobić w ramach § 1404?

• Przesłuchać świadków, którzy byli obecni przy podpisywaniu testamentu,
• Przesłuchać prawnika, który testament sporządzał,
• Poprosić o dokumenty, np. wcześniejsze wersje testamentu, notatki z rozmów z klientem, historię choroby (jeśli chodzi o zdolność umysłową testatora).

Przykład:

Pan Andrzej podejrzewa, że jego ojciec – który miał demencję – nie był świadomy, co podpisuje. Przez przesłuchania SCPA § 1404 adwokat Pana Andrzeja odkrywa, że testament został podpisany dzień po wypisie ze szpitala psychiatrycznego. To silna podstawa do dalszych działań.

4. Klauzula in terrorem – co to takiego i czy rzeczywiście odbiera Ci prawo do działania?

Klauzula in terrorem (czasem nazywana „klauzulą grozy”) to zapis w testamencie, który mówi: jeśli spróbujesz zakwestionować ten testament – tracisz wszystko, co Ci zapisałem.

Brzmi groźnie? Tak. Ale są ważne wyjątki:

• Samo przeprowadzenie przesłuchań na podstawie § 1404 NIE łamie klauzuli – możesz spokojnie zebrać informacje,
• Jeśli masz uzasadnione podejrzenia fałszerstwa, wpływu lub braku świadomości – klauzula często nie będzie egzekwowana przez sąd,
• Klauzula nie obowiązuje, jeśli osoba nie dostała nic w testamencie (bo i tak nie ma co stracić).

Przykład:

Pani Elżbieta dostała w testamencie 5% majątku, a jej brat 95%. Testament zawiera klauzulę in terrorem. Elżbieta ma dowody, że brat podsunął ojcu testament do podpisania, gdy był w szpitalu. Jej prawnik sugeruje badania 1404 – sąd nie uzna, że Elżbieta złamała klauzulę, bo ma poważne podstawy.

5. Jakie są najczęstsze podstawy do zakwestionowania testamentu?

Sąd nie unieważni testamentu „bo jest niesprawiedliwy” – trzeba wykazać konkretną przyczynę:

1. Brak zdolności testatora – np. osoba była chora psychicznie, nie rozumiała, co podpisuje,
2. Wpływ nieuprawniony (undue influence) – np. ktoś wymusił zmianę testamentu,
3. Fałszerstwo – podpis nie należy do testatora,
4. Błędy formalne – np. nie było wymaganych świadków,
5. Oszustwo (fraud) – np. ktoś powiedział testatorowi nieprawdę, by skłonić go do zmiany testamentu.

6. Kto musi udowodnić co – czyli o ciężarze dowodu

Na początku to osoba składająca testament do sądu (zazwyczaj wykonawca) musi udowodnić, że testament został podpisany zgodnie z prawem i w pełni świadomie.

Jeśli to się uda – wtedy ciężar dowodu przechodzi na Ciebie. To Ty musisz pokazać, że:

• testament został podpisany pod wpływem presji,
• albo testator nie był świadomy tego, co robił,
• albo dokument został sfałszowany.

7. Czy warto? Czy da się wygrać?

Każda sprawa jest inna. Ale jeśli masz powody, by sądzić, że testament nie odzwierciedla prawdziwej woli zmarłego, nie jesteś sam – prawo daje Ci możliwość działania.

Kilka rad na koniec:

• Nie podpisuj niczego w pośpiechu – np. zgody na zatwierdzenie testamentu, jeśli masz wątpliwości.
• Zbieraj dowody – e-maile, SMS-y, dokumentację medyczną, świadków.
• Skontaktuj się z prawnikiem, zanim upłynie termin – czasem są to tylko dni.
• Nie bój się klauzuli in terrorem – jeśli działasz rozsądnie, nie musisz niczego tracić.

Podsumowanie

Kwestionowanie testamentu w Nowym Jorku to proces delikatny i skomplikowany, ale możliwy – szczególnie jeśli masz powody, by sądzić, że coś było nie tak.

Jeśli jesteś w takiej sytuacji, pamiętaj: to nie walka o pieniądze. To często walka o prawdę, o sprawiedliwość i o to, by głos Twojego bliskiego został usłyszany tak, jak powinien.